ย้อนไป 60 ปีก่อน แรงงานไทยร้อยละ 60 ทำงานอยู่ในภาคเกษตร ซึ่งขับเคลื่อนเศรษฐกิจไทยร้อยละ 36 ของ GDP ผ่านไป 60 ปี แรงงานภาคเกษตรลดลงประมาณ 2 เท่า แต่สัดส่วน GDP กลับลดลงมากกว่าประมาณ 4 เท่า

โดยแรงงานไทยร้อยละ 31 ยังทำงานอยู่ในภาคเกษตร แต่สัดส่วน GDP ภาคเกษตรเหลือเพียงร้อยละ 9 สะท้อนให้เห็นถึงพัฒนาการของภาคเกษตรไทยที่ช้ากว่ากิจกรรมในภาคอื่น ข้อมูลของไทยนี้อาจให้ข้อสรุปว่าภาคเกษตรตกขบวนการพัฒนาไปแล้ว

อย่างไรก็ดี หากพิจารณาข้อมูลของประเทศอื่น ๆ แล้วอาจจะต้องกลับมาทบทวนภาคเกษตรไทยอีกครั้ง เนื่องจากแรงงานเกษตรในหลายประเทศ เช่น ไอซ์แลนด์ อิสราเอล และสิงคโปร์ นั้นมีผลิตภาพทั้งขนาดและการเติบโตในช่วง 30 ปีที่ผ่านมาสูงกว่าแรงงานนอกภาคเกษตร

เกษตรกรหลายรายมักเคยมีประสบการณ์ปลูกพืชตามกระแส เพราะเห็นว่าราคาดี แห่ปลูกตามๆ กัน คิดว่าทำแล้วจะรวย เกษตรกรจำนวนมากตัดสินใจปลูกพืชตามกระแสโดยไม่มีความรู้และความเข้าใจอย่างถ่องแท้ เชื่อในคำชักชวนให้ลงทุน โดยไม่คิดอย่างรอบคอบ จึงมักลงเอยด้วยการขาดทุน บางรายถูกหลอก และเกิดภาระหนี้สินตามมา เมื่อวันที่ 17 สิงหาคม 2565 ที่ผ่านมา มูลนิธิชีวิตไท จัดเวทีเสวนา “รู้เท่าทัน...ก่อนเข้าสู่การปลูกพืชตามกระแสและเกษตรพันธสัญญา” ณ ห้องประชุมเทศบาลตำบลบางขุด อำเภอสรรคบุรี จังหวัดชัยนาท  เพื่อแลกเปลี่ยนเรียนรู้จากบทเรียนประสบการณ์ของเกษตรกร และเพื่อให้ความรู้และความเข้าใจกับเกษตรกรก่อนที่จะตัดสินใจเข้าสู่การปลูกพืชตามกระแสและเกษตรพันธสัญญา  

ตอนแรกคิดว่ามีตลาดพร้อมรองรับ…แต่อะไรก็เปลี่ยนแปลงได้

การปลูกพืชตามกระแสของเกษตรกรในปัจจุบัน มักจะมาพร้อมกับระบบเกษตรพันธสัญญา หรือ Contract Farming เป็นระบบการทำเกษตรที่มีการทำสัญญาซื้อขายผลผลิตล่วงหน้าระหว่างเกษตรกรกับคู่สัญญา หรือ “ผู้รับประกัน” โดยมากมักจะเป็นบริษัทเอกชนที่สัญญาว่าจะซื้อผลผลิตคืนจากอีกฝ่ายในราคาที่ตกลงกันตั้งแต่ต้น เรียกว่า “ราคาประกัน” โดยจะเปลี่ยนแปลงได้ก็ต่อเมื่อครบกำหนดสัญญา

คุณบุญชู มณีวงษ์ ประธานกลุ่มพันธมิตรการเกษตรบ้านนางบวช จ.สุพรรณบุรี บอกเล่าถึงบทเรียนการปลูกพืชตามกระแสโดยมีสัญญารับซื้อกับบริษัทว่า  “จากบทเรียนการเลี้ยงด้วงสาคู ทางกลุ่มได้คุยกันว่าที่จริงแล้วพวกเราเจ็บเพราะ “ความโลภ” มองว่าการเลี้ยงด้วงมันดี ขายได้ทุก 45 วัน มีคนมาบอกวิธีการเลี้ยง พาไปดูการตลาด และรับซื้อแบบประกันราคากิโลกรัมละ 150 บาท แต่ต้องซื้อพันธุ์ด้วงสาคูกับเขา เมื่อเกิดสถานการณ์แพร่ระบาดโควิด เส้นทางถูกปิด เกษตรกรมีค่าดำเนินการเพื่อจัดส่งในแต่ละครั้งที่ค่อนข้างสูง อดทนทำประมาณ 6 เดือน ก็ต้องยอมเจ็บตัวและเลิกไปในที่สุด โชคดีตอนนั้นทางกลุ่มมีการปลูกกระชายขาวด้วย ช่วงโควิดกระชายเป็นที่ต้องการของตลาด จึงช่วยให้การเจ็บในครั้งนั้นไม่หนักมาก

ตอนนี้ก็มีสมาคมมาส่งเสริมปลูกพืชเศรษฐกิจ “กัญชา” ซึ่งปลูกเพียง 4 เดือนก็สามารถขายได้ ปลูก 1 ไร่ จะขายได้เกือบ 8 แสนบาท แต่เราก็ต้องศึกษาความเสี่ยงและความเสียหายที่จะเกิดขึ้น ทั้งค่าใช้จ่ายในการทำโรงเรือน การทำโรงเก็บ คุณภาพและมาตรฐานตามที่ผู้รับซื้อกำหนด สิ่งหนึ่งที่เกษตรกรที่มีภาระหนี้มองเห็นคือ “ความร่ำรวย” มองว่าใครทำอะไรแล้วรวยก็อยากทำตาม เหมือนมีอยู่ช่วงหนึ่งที่มะนาวแพงก็หันมาปลูกมะนาวกันหมด พอมะนาวราคาตก ขายไม่ออก แปรรูปไม่เป็น ก็ทิ้งกันเกลื่อนเจ๊งตามกันไปอีก”

ก่อนปลูกพืชตามกระแส ต้องปลูกพืชไว้กินก่อน ศึกษาข้อมูล ความเสี่ยงและไม่เพิ่มหนี้

คุณสุนีย์ อ่ำทิม ประธานกลุ่มปลูกผักอินทรีย์บ้านวัดพระแก้ว จ.ชัยนาท กล่าวถึงแนวทางการเข้าสู่ระบบเกษตรพันธสัญญาของกลุ่มว่า “เกษตรกรต้องปลูกพืชที่เราต้องกินต้องใช้ก่อน ถ้าเราปลูกพืชที่เราไม่เคยกินเคยใช้เลยก็มักมีความเสี่ยง เพราะมันจะไปตามกระแส เมื่อตัดสินใจว่าจะปลูกพืชอะไรแล้ว สิ่งสำคัญต้องติดตามข่าวราคาพืชที่เราปลูกอยู่ตลอดเวลา พืชนั้นเขานำไปใช้อะไร มีประโยชน์มากน้อยแค่ไหน เพราะมันมีการเปลี่ยนแปลงได้ตลอดเวลา เช่น ตอนนี้เกษตรกรบางคนได้ทำพันธสัญญาปลูกพริกทำซอส เมื่อตัดสินใจลงมือปลูกก็ต้องดูแลให้ได้ผลผลิตที่ดี และต้องมองให้เห็นโอกาสทางการตลาดที่พึ่งตนเองได้อยู่ด้วย“สิ่งสำคัญคือต้องไม่เพิ่มหนี้” ถ้าผลผลิตมีคุณภาพก็ไม่ต้องกลัวเรื่องการเอาเปรียบจากพันธสัญญา เพราะเขาต้องง้อเรา เขาต้องซื้อเรา ถึงเขาไม่ซื้อหรือทิ้งเรากลางทางเราก็สามารถเอาไปขายที่ตลาดนอกที่เขารับซื้อได้ เพราะเกษตรกรที่ปลูกพริกที่ไม่ได้อยู่ในพันธสัญญาก็ยังมีตลาดมากมายรับซื้อ”

เวลาทำสัญญาต้องรอบคอบ ไม่รีบร้อน และต้องไตร่ตรองให้ดีก่อนเสมอ

คุณนฤพนธ์ ยันสาด ทนายความอิสระ จ.ชัยนาท กล่าวถึงข้อควรรู้ของเกษตรกรก่อนเข้าสู่เกษตรพันธสัญญาว่า “การทำสัญญาต้องดูให้รอบคอบก่อนว่าสัญญานี้จะเป็นผลดีหรือผลเสียกับเราอย่างไร ดูข้อเท็จจริงว่าสัญญานี้สามารถเป็นไปได้ไหม ดูบริษัทที่เป็นคู่สัญญามีตัวตนหรือไม่ มีเงินทุนอยู่เท่าไหร่ กรรมการบริหารบริษัทมีทรัพย์สินอะไรบ้าง รวมถึงทรัพย์สินของบริษัทมีอะไร ถ้าบริษัทมีทรัพย์สินอยู่หลักแสนมาทำกิจการหลักล้านมันก็ไม่น่าคุ้ม หรือว่าบริษัทไม่มีทรัพย์สินหรือมีส่วนน้อย แต่ทรัพย์สินไปอยู่ที่กรรมการเวลาที่เกิดเรื่องฟ้องร้อง จะต้องฟ้องไปที่บริษัทไม่ได้ฟ้องไปที่กรรมการแล้วมันคุ้มที่เราจะเสี่ยงไหม

เวลาทำสัญญาจะเห็นมีการกาดอกจัน(***)เอาไว้ตามข้อต่างๆ เรามักจะไม่ได้อ่านมันเลยว่าสัญญานั้นระบุอะไรบ้าง เวลาเกิดปัญหาฟ้องร้องต่อศาลขึ้นมา สิ่งเหล่านั้นจะเป็นข้อตกลงที่เราต้องยอมรับมัน สัญญาจะเป็นธรรมกับเกษตรกรไหมขึ้นอยู่กับข้อเท็จจริงและเจตนา สัญญานั้นอาจไม่เป็นธรรมหรือเอาเปรียบ เกษตรกรควรต้องมีคนที่รู้กฎหมายช่วยแนะนำ เวลาทำสัญญาอะไรต้องรอบคอบ ไม่รีบร้อน และต้องไตร่ตรองให้ดีก่อนเสมอ

ดังนั้นไม่ว่าเกษตรกรจะปลูกพืชชนิดใด พืชตามกระแสหรือนอกกระแส เกษตรกรควรศึกษาข้อมูลอย่างรอบคอบ การลงทุน แรงงาน การตลาด ความเสี่ยง โดยต้องไม่คิดพึ่งการตลาดแหล่งเดียว ต้องรู้จักพึ่งพาตนเองไว้ด้วย เรียนรู้การแปรรูปร่วมด้วย และรู้ถึงข้อดีข้อเสียของสัญญา รู้เท่าทันกฎหมาย เพราะการไม่รู้กฎหมายจะทำให้เกษตรกรเสียเปรียบนายทุน ถูกหลอก และเกิดภาระหนี้สินตามมาได้ในที่สุด

ที่มา : ไทยโพสต์ วันที่ 30 ส.ค. 2565

ผู้เขียน : ฐิติพรรณ มามาศ

ถึงเวลาหรือยังที่ “ชาวนาไทย” จะได้รับการยกระดับคุณภาพชีวิตให้ดีขึ้นอย่างแท้จริง?

อาชีพเกษตรกรรมเป็นอาชีพที่หาเลี้ยงชีพของคนไทยและหล่อเลี้ยงคนไทยทั้งประเทศให้มีความมั่นคงทางอาหารมาอย่างยาวนาน แต่อาชีพเกษตรกรรมกลับเป็นอาชีพที่ถูกด้อยค่าและเกษตรกรไม่ได้รับการส่งเสริมให้มีภูมิคุ้มกันอย่างยั่งยืน แม้ในยามสถานการณ์ปกติอาชีพเกษตรกรรมก็มีความอ่อนไหวและได้รับผลกระทบต่อการเปลี่ยนแปลงสูงกว่าอาชีพอื่นอยู่แล้ว ยิ่งในสถานการณ์ไม่ปกติโดยเฉพาะในช่วงนี้ที่ราคาสินค้าและบริการ รวมทั้งค่าจ้างทางการเกษตร ต่างพากันรวมตัวกันขึ้นราคาตามราคาน้ำมันที่สูงขึ้น และไม่ได้ลดลงเมื่อน้ำมันลดราคาลงแต่อย่างใด รวมทั้งสถานการณ์การแพร่ระบาดของโควิด-19 ที่ส่งผลกระทบต่อหลายสาขาอาชีพรวมทั้งอาชีพเกษตรกรรมที่เกิดการหยุดชะงักของการค้าขายพืชผลทางการเกษตรโดยเฉพาะเกษตรกรรายย่อย ยิ่งแสดงให้เห็นชัดเจนถึงความอ่อนไหวต่อสถานการณ์ต่างๆ ที่มากระทบต่ออาชีพเกษตรกรรม

“ข้าว” เป็นผลผลิตทางการเกษตรส่งออกที่ทำรายได้อันดับหนึ่งให้กับประเทศไทยมาอย่างยาวนาน ถึงแม้ปัจจุบันมูลค่าการส่งออกข้าวไทยลดลงจาก 70% ของมูลค่าการส่งออกในประเทศอาเซียนทั้งหมดในช่วง 2002-2010 เหลือเพียง 47% ในปัจจุบันก็ตาม (กลุ่มธุรกิจการเงินเกียรตินาคินภัทร, 2565) ซึ่งโดยความเข้าใจของคนทั่วไป “ชาวนาไทย” ในฐานะผู้ผลิตสินค้าส่งออกอันดับต้น ๆ ของไทย ควรมีคุณภาพชีวิตที่ดีโดยเฉพาะรายได้จากการขายข้าว แต่ผลลัพธ์เป็นที่ทราบกันโดยทั่วกันกลับไม่เป็นเช่นนั้น จากการทำงานของมูลนิธิชีวิตไท (Local Act) พบว่า ชาวนาไทยต้องพบกับภาระหนี้สินทั้งเพื่อการลงทุนในการผลิตและหมุนเวียนเป็นค่าใช้จ่ายภายในครัวเรือน และมีเกษตรกรจำนวนไม่น้อยมีความยากลำบากในการชำระหนี้สินคืน จนกลายเป็นหนี้สินสะสมและมีความเสี่ยงสูงในการสูญเสียที่ดินทำกินที่นำไปจำนองกับแหล่งเงินกู้ โดยมีเกษตรกรบางรายต้องพบกับการสูญเสียที่ดินทำกินไป ส่งผลต่อการสูญเสียรายได้หลักไป

นอกจากนี้ชาวนาไทยยังเป็นผู้ที่ตกอยู่ในภาวะไร้อำนาจต่อรองเรื่องราคาข้าว แม้กระทั่งการต่อรองกับพ่อค้าคนกลาง ถึงกระนั้นก็ตาม ไม่ได้หมายความว่า อาชีพเกษตรกรรมทำนาจะหายไปจากสังคมไทย แต่กลับยังคงอยู่เพื่อให้เห็นรากเหง้าของสังคมไทยมาแต่อดีตจวบจนปัจจุบัน เป็นภาพความสวยงามบนความขมขื่น

เป็นที่ทราบกันโดยทั่วไปว่า ชาวนาไทยต้องเผชิญปัญหาซ้ำซากมาอย่างยาวนานหลายปัญหา นอกเหนือจากสภาวะการณ์ทางดิน ฟ้า อากาศ และโรคพืช/โรคแมลงที่ยากต่อการควบคุมแล้ว ปัญหารายได้ตกต่ำโดยเฉพาะในช่วงต้นฤดูการเก็บเกี่ยวที่มีผลผลิตออกมาจำนวนมากกว่าความต้องการซื้อ บวกกับชาวนาไทยมีการขายข้าวเปลือกทันทีหลังการเก็บเกี่ยว เพื่อนำรายได้มาจุนเจือครอบครัวและชำระหนี้สินที่เกิดจากการกู้ยืมมาลงทุนในการผลิต รวมถึงระบบกลไกทางการตลาดที่ผ่านพ่อค้าคนกลางโดยที่ชาวนาไทยไม่มีอำนาจต่อรองใด ๆ

นอกจากนี้ยังพบปัญหาต้นทุนการผลิตที่เพิ่มสูงขึ้นเป็นเท่าตัว อันเนื่องมาจากผลกระทบจากการที่ราคาน้ำมันโลกเพิ่มสูงขึ้นและราคาค่าแรงขั้นต่ำก็สูงตาม ส่งผลต่อราคาสินค้าและบริการต่าง ๆ ที่จำเป็นในชีวิตประจำวัน  รวมทั้งต้นทุนการผลิตทางการเกษตรขยับตัวสูงขึ้นอย่างไม่ต้องคาดเดา สถานการณ์เช่นนี้เกิดขึ้นซ้ำ ๆ บวกกับชาวนาไทยในปัจจุบันไม่ได้ใช้แรงงานในครัวเรือนเหมือนในอดีตแล้ว เครื่องจักรกลทางการเกษตรถูกนำเข้ามาแทนที่เพื่อความสะดวกสบายทุกกระบวนการผลิต โดยเฉพาะในสถานการณ์ที่เกษตรกรมีแนวโน้มเป็นผู้สูงอายุมากขึ้น

โดยผลการสำรวจการเปลี่ยนแปลงทางการเกษตร พ.ศ.2561 ของสำนักงานสถิติแห่งชาติ พบว่า เกษตรกรไทยที่อายุสูง คือ ช่วงอายุ 55-64 ปี สูงที่สุด (ร้อยละ 31.6) และอายุ 65 ปีขึ้นไปมีร้อยละ 18.7 ซึ่งสถิตินี้มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นเมื่อเทียบกับการสำรวจปีพ.ศ.2556 นอกจากนี้ผู้ถือครองพื้นที่ทางการเกษตรมีแนวโน้มเป็นเพศหญิงมากขึ้น โดยเพิ่มขึ้นจากร้อยละ 36.3 ในปีพ.ศ.2556 เป็นร้อยละ 44.1 ในปีพ.ศ.2561 (สำนักงานสถิติแห่งชาติ, 2561) นั่นหมายความว่าการใช้แรงงานในครัวเรือนยิ่งลดน้อยถอยลงไปทุกที สอดคล้องกับข้อมูลที่มูลนิธิชีวิตไท (Local Act) ได้จัดเก็บไว้ล่าสุดเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ 2565 ที่พบว่า ร้อยละ 41.5 เป็นเกษตรกรที่มีอายุ 60 ปีขึ้นไป (มูลนิธิชีวิตไท, 2565)

ดังนั้นในปัจจุบันบทบาทของชาวนาจึงกลับกลายเป็นผู้จัดการแปลงนาไม่ใช่ชาวนาที่ใช้แรงงานในการทำนาเหมือนเช่นในอดีต นั่นหมายถึงว่า ต้นทุนด้านค่าจ้างในการใช้เครื่องจักรกลทางการเกษตรในกระบวนการผลิตถูกแทนที่การใช้แรงงานในครัวเรือนอย่างหลักเลี่ยงไม่ได้ ซึ่งต้นทุนทุกอย่างเพิ่มราคาสูงขึ้นจากผลกระทบของราคาน้ำมันที่เพิ่มสูงขึ้นและแทบจะไม่มีโอกาสลดราคาลงเมื่อราคาน้ำมันมีแนวโน้มลดลง ในขณะที่ค่าแรงขั้นต่ำจะถูกปรับให้สูงขึ้นในวันที่ 1 ตุลาคม 2565 นี้ ทุกอย่างเป็นเหมือนคลื่นถาโถมมาซ้ำแล้วซ้ำเล่า

ที่มา : ไทยโพสต์ วันที่ 13 ก.ย. 2565

ผู้เขียน : รุ้งทอง ครามานนท์

การเลือกตั้งใหญ่ครั้งใหม่ ใกล้จะมาถึงในเวลาไม่ช้าไม่นาน จับสัญญาณจากรอบหนึ่งถึงสองเดือนที่ผ่านมาบรรดา ส.ส. นักการเมือง ทั้งจากฝั่งพรรครัฐบาล และพรรคฝ่ายค้าน ต่างตบเท้ากันลงพื้นที่และจัดเวทีปราศรัยหาเสียง เปิดตัวว่าที่ผู้สมัคร นำเสนอผลงานและนโยบายกับพี่น้องประชาชน ชาวนา เกษตรกร ในระดับพื้นที่รูปแบบต่าง ๆ กันอย่างคึกคัก

“นโยบายการแก้ปัญหาหนี้สินชาวนาและเกษตรกร” คือหนึ่งในนโยบายประชานิยม ทั้งแนวทางปลดหนี้ ลดหนี้ แก้หนี้ และปรับโครงสร้างหนี้ ที่ทุกพรรคการเมือง ต่างหยิบยกนำมาใช้เพื่อหาเสียงกับชาวนาและเกษตรกร ประชากรผู้มีสิทธิเลือกตั้งกลุ่มใหญ่ที่สุดของประเทศ

โดยพบว่านโยบายหรือมาตรการส่วนใหญ่ที่พรรคการเมืองนำเสนอเพื่อแก้ปัญหาหนี้ มักมุ่งเน้นที่นโยบายระยะสั้น แก้ปัญหาปลายเหตุ “การลดหนี้เสีย”  ซึ่งอาจต้องใช้งบประมาณจำนวนมหาศาลในการแก้ไขปัญหา ในขณะที่ปัญหาหนี้สินชาวนาและเกษตรกร เป็นปัญหาเชิงโครงสร้างที่ไม่เป็นธรรม มีความซับซ้อน และเป็นปัญหาใหญ่ที่สะสมมายาวนาน ดังนั้นจึงจำเป็นต้องแก้ปัญหาเชิงรุก เช่น การปรับแก้กลไกและกติกาสินเชื่อให้มีความเป็นธรรมต่อชาวนามากขึ้น การปรับโครงสร้างหนี้อย่างจริงจัง โดยทำมากกว่ามาตรการพักหนี้และยืดหนี้ และประการสุดท้ายการสนับสนุนการลงทุนการผลิตใหม่ การฟื้นฟูทางเลือกอาชีพและพัฒนาคุณภาพชีวิตที่ยั่งยืนให้กับชาวนาและเกษตรกรไปพร้อมกัน

ชาวนาและเกษตรกรอยู่คู่กับปัญหาหนี้สินมาอย่างยืดเยื้อและยาวนาน และสองปีนับแต่มีโควิด (2563-2564) พบว่าชาวนาและเกษตรกรไทยมีหนี้เพิ่มขึ้นถึง ร้อยละ 74 หรือเพิ่มจากครัวเรือนละ  150,636 บาท มาอยู่ที่  262,317 บาท แม้รัฐบาลจะมีโครงการและมาตรการพักชำระหนี้ โดยมีเกษตรกรเข้าร่วมโครงการพักชำระหนี้กว่า 3.25 ล้านราย และมีมูลค่ารวมกันประมาณ  1.45 ล้านล้านบาท แต่ผลการศึกษาที่ผ่านมาพบว่า ครัวเรือนที่เข้าร่วมโครงการพักชำระหนี้จะมีแนวโน้มที่ลงทุนทางการเกษตรลดลง เนื่องจากโครงการพักชำระหนี้ที่ผ่านมามักมีข้อกำหนดเงื่อนไขไม่ให้กู้เงินเพิ่ม

อีกทั้งยังพบว่า โครงการพักชำระหนี้ชาวนาผู้ปลูกข้าวในปี 2559 ทำให้มูลหนี้สะสมและหนี้เสียของชาวนาที่เข้าร่วมโครงการเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ เมื่อเปรียบเทียบกับชาวนาที่ไม่ได้เข้าร่วมโครงการ ด้วยข้อจำกัดและเหตุผลประการสำคัญสุดคือ โดยพื้นฐานของชาวนาส่วนใหญ่ต้องกู้มาลงทุนและเพื่อเป็นค่าใช้จ่ายในครัวเรือน เนื่องจากรายได้ไม่พอรายจ่าย รายได้มาเป็นฤดูกาล แต่รายจ่ายเกิดขึ้นตลอดเวลา ทำให้ต้องกู้มาเป็นค่าใช้จ่ายครัวเรือน ขณะที่เมื่อเงินทุนจำกัด ทำให้ต้องกู้มาลงทุนเพิ่มขึ้น เป็นวงจรหนี้ไม่จบสิ้น

จากสภาพปัญหาและพื้นฐานข้อจำกัดของชาวนาดังกล่าวข้างต้น ในปี 2565 นี้ ทางมูลนิธิชีวิตไท ซึ่งเป็นองค์กรพัฒนาเอกชนที่ทำงานพัฒนาศักยภาพและหนุนเสริมการปรับตัวเพื่อการแก้ปัญหาหนี้ชาวนาในพื้นที่ภาคกลางมาอย่างต่อเนื่อง จากประสบการณ์จากการทำงานระดับพื้นที่ พบว่า ชาวนาที่มีหนี้มักมีสภาพจิตใจที่กดดันหลายด้าน ดังนั้นความเชื่อมั่น หลักประกันทางรายได้ เป็นเหตุผลและแรงจูงใจสำคัญในการปรับเปลี่ยนวิถีการผลิตเคมีสู่อินทรีย์เพื่อการแก้หนี้ของชาวนา จึงได้ริเริ่มโครงการ “ผูกปิ่นโตข้าว แก้หนี้ชาวนา”  ขึ้น

โดยหัวใจหลักและแนวคิดของโครงการนี้ คือ การเชื่อมความสัมพันธ์ เชื่อมพลัง และความเกื้อกูลระหว่างชาวนาผู้มีหนี้กับผู้บริโภคที่มีจิตอาสาเข้ามามีส่วนร่วม การแก้หนี้ชาวนาโดยลำพังอาจไม่สำเร็จ ต้องอาศัยพลังของผู้บริโภค ด้วยการให้ผู้บริโภคทำความรู้จักกับชาวนาที่มีความตั้งใจปรับเปลี่ยนการผลิตจากเคมีสู่อินทรีย์ จากนั้นผู้บริโภคเลือกสนับสนุนการซื้อข้าวอินทรีย์ล่วงหน้าจากชาวนาเป็นรายปี เพื่อให้ชาวนาเหล่านี้สามารถพึ่งพาตัวเองได้ เกิดความเชื่อมั่นในการทำนาอินทรีย์จากการที่มีตลาดรองรับผลผลิตของเขาอย่างแน่นอน ลดปัญหาการกู้หนี้ยืมสิน เงินที่ผู้บริโภคยินยอมจ่ายเพื่อซื้อข้าวล่วงหน้าจากชาวนาเป็นรายปี นั่นหมายถึงว่า ชาวนาจะมีเงินนำไปจัดหาและจ่ายค่าปัจจัยการผลิตที่จำเป็นในการเริ่มลงมือปรับระบบจากการทำนาเคมีสู่นาอินทรีย์  ชาวนาจะไม่ต้องกู้ยืมเงินมาลงทุน เสียดอกเบี้ยให้กับธนาคารหรือสถาบันการเงิน เป็นการช่วยตัดวงจรเป็นหนี้ของชาวนาไม่รู้จบให้หมดไป

ที่มา : ไทยโพสต์ วันที่ 9 ส.ค. 2565

ผู้เขียน : อารีวรรณ คูสันเทียะ